O ile kuchnia tatarska oraz historyczne powiązania Tatarów ze sztuką wojenną są powszechnie znane, to o samych Tatarach nie wiemy zbyt dużo. Jakie są ich obyczaje, jacy są? Dziś odpowiemy na te pytania. Postaramy się także pokrótce przedstawić etykietę obowiązującą Tatarów podczas spożywania posiłków.

Pielęgnowanie tradycji

Żyjemy w czasach, w których starodawne tradycje i kultury wymierają. W czasach globalizacji, która sprawia, że różnice między regionami, nawet tymi bardzo odległymi się zacierają. W pewnym stopniu to samo dotyczy Tatarów – szczególnie tych młodych. O ile starsze pokolenie bardzo skrzętnie pielęgnuje pamięć o dawnych obyczajach – dorastający Tatarzy starają się wtopić w tłum. Chcą żyć w sposób nowoczesny, w dużych miastach, dobrze zarabiać. Tradycyjnie Tatarzy aktywni zawodowo utrzymują się z pracy na roli. Duża część spośród tych, którzy postanowili pozostać w Bohonikach i Kruszynianach (miejscach od wieków przez nich zasiedlanych), otworzyła rozmaite obiekty agroturystyczne. Związane jest to ze wzrostem popularności kultury i kuchni Tatarów w naszym kraju. Polaków coraz bardziej interesuje sposób ich życia, historia oraz… religia.

Islam, który jest religią Tatarów, wpłynął na każdy aspekt ich życia. Zakaz spożywania mięsa, modlitwy przeprowadzane według ścisłego rytuału, miesięczny post – do tego, a także do wielu innych zasad zobowiązuje Tatarów Islam. Również z tego powodu w tradycyjnej kuchni tatarskiej nie uświadczymy mięsa wieprzowego – według muzułmanów świnia to zwierzę nieczyste. Spożywają za to dużo innych gatunków mięsa – baraninę, wołowinę, gęsinę. Próbując potraw kuchni Tatarów, wcale się nie odczuwa żadnego braku.

Azan – bardzo ważny dla Tatarów rytuał przejścia

Czym jest Azan? Pod tym pojęciem kryje się obrzęd, podczas którego nadane zostaje imię nowonarodzonemu dziecku. Podczas tej ceremonii noworodek ubrany w białe szaty układany jest na poduszce w taki sposób, aby jego głowa zwrócona była w kierunku Mekki i Medyny – dwóch świętych miast muzułmańskich. Obowiązkowo nie może zabraknąć Koranu, chleba, wody oraz płonącej świecy. Do ucha dziecka wypowiadane są przez imama wersy modlitw. Obecni na ceremonii są imam, dwoje świadków oraz zaproszeni goście; uroczystość ma najczęściej miejsce w domu rodziców dziecka.

Po uroczystości gości czeka słodki poczęstunek w postaci sadogi. Jest to specjalna potrawa, bardzo przypominająca krówki w smaku. W jej skład wchodzą: masło, mleko i miód. Jej drugie określenie – halwa – pochodzi z języka arabskiego.

Pogrzeb – skomplikowana ceremonia zakończona słodkościami

Według proroka Muhammada człowiek nie przestaje istnieć, tylko przenosi się z jednego domu do drugiego. W obyczajach pogrzebowych polskich Tatarów tradycja splata się z surowymi nakazami islamu. Religia ta zakazuje pochówku ciała w trumnie; powinno być złożone na gołą ziemię, owinięte w całun. Po pochowaniu zmarłego i usypaniu podłużnego kopczyka okłada się go po bokach rzędami kamieni.

Po zakończeniu uroczystości pogrzebowych – czas na poczęstunek. Jedzenie jest dla Tatarów bardzo ważne, co widać szczególnie w takim dniu, jakim jest pogrzeb. Koniecznie musi być słodko – serwuje się halwę, dżajmę, bułeczki drożdżowe z rodzynkami, czy ryż na mleku z rodzynkami.

Przygotowanie dżajmy to proces bardzo czasochłonny. Polega on na wałkowaniu cienkich placuszków z mąki, wody, jajek, po czym smaży się je na maśle, przewraca, aby nie nasiąkły; dodaje się kolejne krążki; po czym składa się je w trójkąty.

A przy stole…

Czas spożywania posiłku jest dla Tatarów niezwykle ważny. Tatarzy przestrzegają wypracowanej przez siebie etykiety, która łączy się z obyczajami kulinarnymi. Ojciec, czyli głowa rodziny musi koniecznie zająć najważniejsze miejsce przy stole; miejsce obok niego przeznaczone jest dla matki. Dzieci zasiadają na kolejnych miejscach przy stole zgodnie z wiekiem – od najstarszego do najmłodszego. Według Tatarów ludzie starsi są stróżami rodzinnych tradycji; to oni noszą w sobie najcenniejsze wartości tej kultury. Gdyby podczas posiłku zjawiła się starsza osoba – to jej przysługuje najważniejsze miejsce.

Przy posiłku znowu zaznacza się religijność Tatarów. Ojciec rodziny wymawia słowa „W imię Allacha” i to on jako pierwszy przystępuje do posiłku. Jest to bardzo ważna zasada, skrupulatnie przestrzegana przez tatarskie rodziny. Po spożyciu posiłku osoba najstarsza czyta tekst krótkiej modlitwy, do jej zakończenia nikt nie może odejść od stołu.

Czy tatarska kultura przetrwa?

Coraz mniej Tatarów w Polsce żyje według dawnych tradycji i obyczajów. Oczywiście, osoby z poprzednich pokoleń pieczołowicie kultywują tatarski styl życia, a nawet chętnie się nim dzielą i pokazują osobom zainteresowanym ich dziedzictwem. Jedno jest pewne – religia scala ze sobą wszystkich Tatarów rozsianych po całym świecie i mimo pewnych różnic – to jedno się nie zmienia. To, jak będzie wyglądała przyszłość Tatarów, ich kultury zależy od młodego pokolenia. Właśnie oni będą pisali ciąg dalszy fascynującej historii Tatarów.

Marta