Tatarzy niewątpliwie zapisali się w pamięci zbiorowej Europejczyków jako najeźdźcy z Mongolii. Rzeczywiście, w czasach Czyngis-Chana Tatarzy byli częścią tej wieloetnicznej armii, jednak obecnie stanowią odrębną grupę etniczną z własną kulturą, historią, obyczajami oraz kuchnią. Ich historia jest o tyle ciekawa, że Tatarzy to lud bez własnej ziemi, rozsiany po różnych zakątkach świata. Dziś postaramy się przybliżyć wędrówkę Tatarów; poznać tych fascynujących ludzi trochę bliżej. Naprawdę warto, ponieważ ich kultura oraz historia są nietuzinkowe i bardzo ciekawe.

Początki Tatarów

Nazwa Tatarzy była znana już V-VI wieku, oznaczała nazwę jednego z plemion mongolskich. Wywodzą się nie tylko z Mongolii (a konkretnie jej północno-zachodnich terenów), również rejony Bajkału są miejscem ich pochodzenia. Jednak utożsamianie Tatarów z Mongołami nie jest poprawne – choćby przez różnice genetyczne między tymi ludami. Podczas gdy Mongołowie są ludem buriacko-chałchaskim, to Tatarzy są ludem turecko-kipczackim.

Co się działo z Tatarami po rozpadzie imperium mongolskiego?

Tatarzy po rozpadzie imperium mongolskiego utworzyli kilka państw, które znalazły się w jego zachodniej części. Były to między innymi:

• Chanat Syberyjski,
• Chanat Kazański,
• Złota Orda,
• Chanat Krymski.

Liczne ekspansje, w których Tatarzy brali udział i odnosili liczne sukcesy, sprawiły, że zaczęli się oni osiedlać również w Europie. Tatarzy utworzyli na Krymie Chanat Krymski – do tej pory zresztą bardzo duża część tej ludności tam mieszka, jak również na terenie Rosji oraz w państwach, w których toczyły się walki pomiędzy Tatarami a Europejczykami.

Bardzo ważna w życiu Tatarów jest religia. W XIV wieku przyjęli oni sunnicką wersję islamu. Jest to kolejny czynnik odróżniający Tatarów od Mongołów, którzy wyznają w głównej mierze buddyzm oraz szamanizm.

Tatarzy w naszym kraju

Na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego Tatarzy osiedlali się już w XIV wieku, byli to z reguły należący do starszyzny uchodźcy polityczni ze Złotej Ordy oraz Krymu. Książę Witold bardzo chętnie ich przyjmował; po osadzeniu Tatarzy zobowiązani byli do służby wojskowej, głównie w chorągwiach tatarskich. Obecnie najwięcej Tatarów w Polsce zamieszkuje tereny Podlasia oraz Trójmiasta. W kilku miejscowościach w naszym kraju (w tym w Gdańsku) znajdują się ich meczety. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej (MZR) rozpoczął swoją działalność już w 1925 roku, a w roku 1992 – Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej. Odgrywają one bardzo ważną rolę w życiu tatarskiej mniejszości w naszym kraju, pozwalają Tatarom żyć według własnej religii, przestrzegać jej praw i zasad.

Największą imprezą kulturalną organizowaną od ponad 15 lat dla tej mniejszości etnicznej w naszym kraju jest Sabantuj, czyli tatarskie święto pługa, które odbywa się co roku w Kruszynianach. „Życie Tatarskie” oraz „Przegląd Tatarski” to natomiast najważniejsze tytuły prasowe Tatarów.

Kultura Tatarów

Język tatarski

Niestety w naszym kraju język tatarski uznawany jest za wymarły. Już w XVII wieku rozpoczął się proces jego wymierania pośród Tatarów, którzy mieszkali na tych terenach. Co ciekawe, trwa obecnie w Polsce proces jego rewitalizacji, można zapisywać się na lekcje języka tatarskiego.

Na szczęście w innych regionach świata zamieszkałych przez Tatarów, język ten ma się świetnie – jest nawet językiem urzędowym na Krymie oraz w Tatarstanie. W skład dialektów wchodzą głównie dwie grupy: zachodnia oraz centralna. W przypadku zapisu języka krymskotatarskiego wykorzystuje się alfabet łaciński oraz cyrylicę, a w wariancie kazańskim – tylko cyrylicę.

Łucznictwo, jazda konna i jurta z Mongolii

Wszyscy Tatarzy są bardzo dumni ze swoich korzeni i chętnie dzielą się swoją kulturą. Szczególnie podczas trwania Festiwalów Kultury Tatarskiej i Zawodów Łucznictwa Konnego Tatarów Polskich. Warto pojawić się na tych imprezach, zobaczyć dziedzictwo tych niesamowitych ludzi na własne oczy. Sami Tatarzy zapraszają na nie wszystkie osoby zainteresowane ich kulturą oraz historią.

Na miejscu można zobaczyć jurtę z Mongolii. Tatarzy zawsze prowadzili koczowniczy tryb życia, a takie jurty bardzo im to ułatwiały. Były to bardziej domy niż zwykłe namioty – z tym że w razie potrzeby można go było złożyć, zapakować na trzy wielbłądy i po prostu przewieźć w dogodne miejsce. Ciekawe jest to, że taka jurta miała otwierany dach, a w jej wnętrzu znajdowały się zdobione meble. Dziś byśmy powiedzieli, że był to dom mobilny.

Tatarzy w wojsku tworzyli niemal wyłącznie jazdę konną. Jest to zatem bardzo mocno wpisane w ich kulturę oraz dziedzictwo, dlatego też podczas trwania Festiwalu odbywają się pokazy jeździectwa, jak również pokazy łucznictwa czy posługiwania się szablą. Wojsko odgrywa bardzo ważną rolę w historii i kulturze Tatarów, a oni sami mają tego świadomość. Określają się jako ludzie waleczni, niezapominający o bogatej historii swoich przodków.

Duma Tatarów

W kulturze Tatarów ogromną rolę odgrywa również kuchnia tatarska. Kołduny tatarskie, małe pierożki z Krymu, pahlava, czy pierekaczewnik – te pyszne potrawy Tatarów dziś znane na całym świecie. Zaletą tej kuchni jest prostota – dużo mięsa, mąki oraz nabiału z niewielką ilością warzyw czy przypraw. Ich smak nie jest przekombinowany – i właśnie za to kuchnia tatarska jest tak kochana przez wielu.

Tatarzy są bardzo dumni ze swojej bogatej kultury. Ich dziedzictwo jest bardzo ciekawe, a kuchnia – przepyszna. Warto poznać tych ludzi bliżej; poznając ich historię, można przenieść się w czasie aż do czasów imperium mongolskiego i wielkich podbojów ziem w Europie.

Marta